Over Alex Vinken

Deelname aan (voorronden) Nederlands Kampioenschap

Alex Vinken kon zich goed meten met de betere spelers in Nederland. Hij deed enkele malen mee aan de voorronden voor plaatsing voor het Nederlands Kampioenschap en éénmaal, in 1952, mocht hij met de ‘elite van het nationale schaak’ meedoen in het NK. We vermelden hier zijn optredens in (de voorronden van) het NK in chronologische volgorde.

Kandidatentoernooi 1948 (voorronden NK)

In november 1948 werd hij uitgenodigd voor het zogenoemde ‘Candidatentournooi’ (dit is de oude schrijfwijze) waaruit de speler moest komen die in 1949 een tweekamp tegen Max Euwe zou mogen spelen om de Nederlandse titel.

Dit Candidatentoernooi vond plaats in hotel Atlanta aan de Grote Markt in Nijmegen. Het toernooi stond in het teken van twee jubilea. De KNSB herdacht het 75-jarig bestaan, terwijl de Nijmeegse vereniging SMB (Strijdt Met Beleid) het 100-jarig bestaansfeest vierde. Bij de toespraken bij de opening van de tienkamp werd dan ook volop aandacht besteed aan deze jubilea.

Alex Vinken kwam moeizaam uit de startblokken. Na 6 ronden had hij nog slechts 1 punt. In het Tijdschrift (destijds de naam van het bondsorgaan) van de KNSB werd uitgebreid verslag gedaan van het toernooi. Van elke ronde werd de stand van zaken gegeven. Alle 45 partijen van het toernooi werden gepubliceerd. Na de 6^e ronde, waarin Alex verloor van Henneberke, werd het volgende over Alex geschreven:

‘En dan Vinken! Wat die mankeert, begrijpt niemand! Die speelt niet zijn gewone spel in deze wedstrijd. Natuurlijk heeft hij een potig ensemble te bevechten, maar 5 nullen uit 6 partijen is abnormaal voor onze Limburger! Ook nu weer moest hij het afleggen; ditmaal tegen Henneberke, die de partij goed speelde en een verdiend winstpunt in de wacht sleepte.

Als de verslaggever van het KNSB-blad had geweten wat hierna nog zou volgen, zou hij deze woorden waarschijnlijk niet gekozen hebben. Want Alex zette een geweldige eindsprint in. Hij won zijn partij in de 7^e ronde en ook in de 8^e ronde was hij te sterk voor zijn tegenstander. Daarmee voerde hij zijn score dus op naar 3 punten. Na de 8^e ronde schreef de commentator van het Tijdschrift van de KNSB:

‘De man uit Spekholzerheide brengt zijn zwaar geschut in deze strijd helaas te laat in stelling. Als hij in de 9^e ronde speelt als in de 7^e en de 8^e, bereikt hij nog een eervol resultaat’.

En jawel, dat eervolle resultaat wist Alex inderdaad te behalen. In de laatste ronde bond hij Baay aan de zegekar en door die derde winst op rij wist hij toch nog op een mooie score van 4 punten uit 9 partijen uit te komen. De eindstand was:

Lodewijk Prins mocht in 1949 dus met Max Euwe een match spelen om het kampioenschap van Nederland. Volgens het Tijdschrift van de KNSB verdiende Prins zijn eerste plaats. Hij speelde het meest constant.

Over Alex Vinken werd in het Tijdschrift geschreven:

‘Baay, Vinken en Vlagsma zullen wellicht niet geheel tevreden zijn met hun resultaat. Baay en Vlagsma althans stellig niet! Het heeft hun beiden in een paar partijen niet meegezeten! Vinken begon te laat op te stomen’.

Kandidatentoernooi 1951 (voorronden NK)

In augustus 1951 deed Alex Vinken in Amsterdam voor de tweede maal mee aan het Candidatentoernooi en nu werd het een prachtige overwinning voor de Zuid-Limburger. Dit toernooi mogen we zien als zijn absolute hoogtepunt. De eerste vijf spelers veroverden het recht om in 1952 deel te nemen aan de strijd om het kampioenschap van Nederland.

De eindstand was:

 Alex Vinken hield zijn resultaten keurig bij. Met potlood vulde hij de scoretabel in. 

Nederlands Kampioenschap 1952

In april 1952 werd het Nederlands Kampioenschap gehouden in het Parkhotel in Enschede. Dit was tevens het sluitstuk van de jubileumfeesten van het 40-jarige Enschedese Schaakgenootschap.

Bij de opening stelde de burgemeester van Enschede de vraag of het schaakspel tot sport gerekend moet worden. Dat gaf voorzitter ir. H.J. van Steenis van de KNSB de gelegenheid zijn stokpaardje te berijden. Het schaakspel hoort eerder thuis bij onderwijs, kunsten en wetenschappen en vooral de opvoedende waarde is groot, aldus Van Steenis. Daarom hoopte hij, dat ook in Enschede het schaakspel op de lagere school zou worden ingevoerd, zoals reeds op veel plaatsen in Nederland gebeurde. Alex Vinken zal de woorden van de voorzitter van de KNSB met veel plezier hebben aanhoord, want deze opvatting was hem uit het hart gegrepen.

Voor Alex Vinken was dit de enige NK-finale waar hij ooit aan deelnam. Dat eerste en tevens laatste optreden op het allerhoogste landelijke niveau werd geen groot succes. Ziekte en pech achtervolgden hem. Desondanks won hij nog van Cortlever en Van Steenis en speelde eenmaal remise, waardoor hij op een score van 2½ uitkwam. Dat betekende een gedeelde laatste plaats. Alex opende het toernooi tegen v.d. Berg. In het Tijdschrift van de KNSB werd van elke ronde verslag gedaan. Daaruit citeren we:

1^e ronde:

De Limburgse kampioen ontweek met 3. e3 het Nimzo-Indisch en behandelde de opening – zoals we van hem gewend zijn – volgens eigen ideeën. Aanvankelijk scheen het er voor hem niet kwaad uit te zien, maar nog in de eerste zitting moest hij de kwaliteit geven om groter narigheid te voorkomen. Hoewel hij na de hervatting zich nog taai verdedigde, kon hij verlies op de duur niet ontgaan.

2^e ronde:

De partij Vinken-Barendregt was een Konings-Indische, waarin reeds bij de negende zet de koninginnen van het bord gingen. Daarna werd een vinnige strijd om kleine voordelen geleverd, voorlopig echter zonder resultaat. Ook deze partij moest worden afgebroken en later zag Vinken kans een ‘geheide’ remisestelling te verknoeien.

3^e ronde:

Van Scheltinga-Vinken. Een aangenomen koninginnegambiet, waarin zwart een verdediging koos, welke hem een pion kostte. Hij meende daarvoor enige aanval te krijgen, doch dit was slechts schijn. Het was integendeel Van Scheltinga, die ten aanval trok en een tweede pion consumeerde. Hoewel de Limburger de moed niet opgaf, kon hij verlies niet ontgaan.

4^e ronde:

Vinken en Cortlever speelden een Tweepaardenspel in de nahand, waarin weldra wits goede raadsheer van het bord ging. Er volgde een grote ruil, waarna Vinken een paard en Cortlever een raadsheer overhielden, beiden met gelijk aantal pionnen. Cortlever, die wel de beste papieren had, verloor de klok uit het oog en voordat hij zijn laatste zet had gedaan, viel de vlag.

5^e ronde:

Stumpers-Vinken, een d4-opening met fianchetto van de loper op f1. Vinken rokeerde naar de lange zijde en Stumpers begon daar een aanval, welke de Limburger kon pareren. Bij de 26^e zet had hij de kans een gunstige stelling te krijgen, doch liet zich verleiden een pionnetje te snoepen. Dit werd hem noodlottig; vijf zetten later moest hij zijn koningin voor een kasteel geven en streek de vlag (1-0).

6^e ronde:

In de partij Donner-Vinken, een Catalaanse opening, verdedigde de Limburger zich uitstekend. Alle pogingen ten spijt had de Hagenaar bij de onderbreking geen enkel voordeel bereikt. In de tweede zitting moest Vinken het onderspit delven.

7^e ronde:

De partij Vinken-Van Steenis, een d4-opening met 3.Lf4, liep uit op een eindspel van lichte officieren, waarin de Limburger misschien een tikje gunstiger spel had. Dit was voor hem waarschijnlijk aanleiding om een remise-aanbod af te slaan. Hij won in de tweede zitting.

8^e ronde:

In de Italiaanse partij Vinken-Euwe behandelde de Limburger de opening ditmaal niet buitenissig. Reeds bij de 9^e zet offerde hij de kwaliteit om daarvoor enig initiatief te krijgen. Euwe vatte de zaak serieus op – misschien wel iets te ernstig – nam geen risico en behield het voordeel van de kwaliteit tot in het eindspel, om na de hervatting bij de 48^e zet met een onweerstaanbare a-pion te winnen.

9^e ronde:

De partij Kramer-Vinken was een aangenomen koninginnegambiet, waarin de Limburger het beter deed. Hier moest de Fries even oppassen. Dit deed hij en daarna was er niet veel meer aan de hand. Bij de 20^e zet werd de vrede getekend.

10^e ronde:

In de partij Bouwmeester-Vinken, een aangenomen koninginnegambiet, maakte de Limburger het zijn tegenstander niet moeilijk. Hij manoeuvreerde een beetje vreemd met zijn koningin en verloor deze bij de 19^e zet, waarna hij de strijd staakte.

De eindstand:

Volgens de verslaggever van het Tijdschrift van de KNSB nam Vinken de plaats in die hem tevoren in het algemeen was toegedacht.

Kandidatentoernooi 1953 (voorronden NK)

In 1953 nam Alex weer deel aan het Candidatentoernooi waarin werd gestreden om deelname aan het NK. De vijf besten zouden het recht verwerven om het volgende jaar mee te doen aan het kampioenschap van Nederland. Het Candidatentoernooi vond plaats vanaf 26 mei in Amsterdam.

Alex kwam weer vele bekenden tegen. Hij begon met een overwinning op Scheffer. Na vier ronden stond hij er nog redelijk goed voor. Hij had na vier partijen nog een score van 50 procent.

Maar daarna kon Alex niet meer imponeren. Hij mocht geen hoop meer koesteren op een hoge klassering en moest ook gauw genoeg de hoop op de vijfde plaats opgeven. De verslaggever van het Tijdschrift schreef in het verslag van de achtste ronde:

’Vinken, die twee jaar geleden het toernooi won, is geheel uit vorm. ’s Middags liet hij bij voortzetting van zijn onderbroken partij met Van Doesburgh de winst glippen en tegen Karper kwam hij ’s avonds in een Konings-Indische opening al spoedig gedrukt te staan. Ten slotte werd hij geheel ingesnoerd, moest materiaal prijsgeven en verloor’.

De favorieten, internationaal meester Cortlever en v.d. Berg eindigden op de eerste twee plaatsen. Alex werd voorlaatste. Drie man deelden de vijfde plaats, De Jong, Karper en Visser. Deze drie moesten een beslissingskamp spelen met als inzet een plaats in het Nederlands kampioenschap.

Voor Alex was dit de laatste maal dat hij deelnam aan een Candidatentoernooi. Dit toernooi in Amsterdam betekende voor hem dus ’n soort afscheid van het NK en de strijd om aan het NK te mogen meedoen. Zijn laatste optreden viel hem tegen en ook anderen hadden meer van hem verwacht. De verslaggever van het Tijdschrift schreef in zijn nabeschouwing:

‘Bijzonder tegengevallen is het spel van de Limburgse kampioen Vinken, die twee jaar geleden het toernooi won en nu op de voorlaatste plaats eindigde. Gebrek aan oefening met sterke spelers is wel de hoofdoorzaak’.

Alex zal zich zijn laatste optreden op dit hoge nationale niveau anders voorgesteld hebben. Natuurlijk had hij graag nog een keer mee willen doen aan het Nederlands kampioenschap. Het heeft helaas niet zo mogen zijn. We hadden het hem graag gegund. Het zou zijn schaakloopbaan nog meer glans hebben gegeven. Maar Alex mag sowieso toch wel trots en tevreden zijn. Want hij was in zijn eigen Limburg heer en meester en heeft mogen ruiken aan de absolute top in Nederland. De verslaggever van het Tijdschrift van de KNSB slaat met de opmerking in de nabeschouwing over Alex de spijker op de kop. Wat Alex heeft gemist, is inderdaad oefening met sterke spelers. Zou hij meer gelegenheid hebben gehad om zich te meten met betere spelers, dan was hij ongetwijfeld een nog veel betere schaker geworden.